Rok Uładzimira Niaklajewa w Krakowie 02.01.2023
Podsumowanie stypendium ICORN
W listopadzie 2021 na zaproszenie Instytutu Kultury Willa Decjusza powitaliśmy w Krakowie Uładzimira Niaklajewa – pisarza i działacza białoruskiej opozycji demokratycznej. Przez ostatni rok pisarz przebywał w Krakowie jako stypendysta programu ICORN, zapewniającego schronienie artystom, którzy z powodu prześladowań nie mogą swobodnie żyć i tworzyć we własnej ojczyźnie.
Organizatorami Programu Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN w Krakowie są Miasto Kraków, Instytut Kultury Willa Decjusza, który realizuje program stypendium i zapewnia miejsce pracy twórczej oraz opiekę nad pisarzami oraz KBF – operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Swój pobyt na stypendium ICORN w Krakowie, Uładzimir Niaklajeu rozpoczął od spotkania w Willi Decjusza z diasporą białoruską i czytelnikami, podczas którego zaprezentował swoją najnowszą powieść „Gai Ben Hinnom” („Ognista Gehenna”), która ukazała się nakładem białostockiej Fundacji Kamunikat.org.
Wokół „Ognistej Gehenny” odbyły się spotkania z pisarzem także w innych miastach Polski – Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku, Białymstoku, Łodzi, Bielsku Podlaskim, a także na Litwie w Wilnie.
Goszcząc przez ostatni rok w Krakowie Uładzimir Niaklajeu – znakomity pisarz, będący także ważnym demokratycznym głosem Białorusi, brał udział w licznych spotkaniach literackich i debatach – m.in. w dyskusji „Rodzinna Europa” w czasie festiwalu Miłosza w Krakowie oraz jako jeden z głównych gości wydarzenia „Kultura na uchodźstwie. Dni solidarności w Willi Decjusza” uczestniczył w debacie o doświadczeniu przymusowej migracji oraz wielokulturowym wieczorze poezji. Jesienią 2022 spotkał się również w Willi Decjusza ze Svetlaną Cichanouską - przedstawicielką białoruskiej opozycji, kandydatką na prezydenta Białorusi w wyborach prezydenckich w 2020 roku.
Goszcząc przez ostatni rok w Krakowie Uładzimir Niaklajeu – znakomity pisarz, będący także ważnym demokratycznym głosem Białorusi, brał udział w licznych spotkaniach literackich i debatach – m.in. w dyskusji „Rodzinna Europa” w czasie festiwalu Miłosza w Krakowie oraz jako jeden z głównych gości wydarzenia „Kultura na uchodźstwie. Dni solidarności w Willi Decjusza” uczestniczył w debacie o doświadczeniu przymusowej migracji oraz wielokulturowym wieczorze poezji. Jesienią 2022 spotkał się również w Willi Decjusza ze Svetlaną Cichanouską - przedstawicielką białoruskiej opozycji, kandydatką na prezydenta Białorusi w wyborach prezydenckich w 2020 roku.
Pobyt stypendialny w Krakowie dał także Uładzimirowi Niaklajeu możliwość skupienia się na pracy twórczej, które zaowocowało rozpoczęciem pracy nad powieścią, a także napisaniem kilku nowych wierszy i opowiadań. Jedno z nich – „Małpa”, w przekładzie na język polski, ukazało się w grudniowym numerze miesięcznika „Znak”. Staraliśmy się także wspierać naszego stypendystę w promocji jego twórczości w Polsce - w wyniku współpracy Instytutu Kultury Willa Decjusza z Kolegium Europy Wschodniej już wiosną 2023 ukaże się polski przekład zbioru wierszy Uładzimira Niaklajewa pt. „Listy do wolności” (Лісты да Волі). Składa się on z utworów napisanych podczas pobytu autora w areszcie śledczym KGB, do którego trafił po wieczorze wyborczym w 2010 roku, kiedy jako niezależny kandydat na prezydenta Białorusi został brutalnie pobity i aresztowany podczas pokojowej manifestacji.
Dla pisarza inspirująca okazała się także zainicjowana przez Willę Decjusza współpraca z Domem Utopii w Krakowie (w którym Uładzimir Niaklajeu mieszkał przez ostatnich kilka miesięcy w 2022), która to zaowocowała kilkoma nowymi projektami.
Przez ostatni rok miałem szczęśliwą okazję poczuć się jak mieszkaniec Krakowa – miasta o wielkiej historii, stolicy polskiej kultury. Bardzo dziękuję za zaproszenie mnie do Waszego miasta, za Waszą obecność w moim życiu w tym roku! Stworzono mi tu idealne warunki do pracy twórczej, więc udało mi się zrobić bardzo dużo. W Białorusi, żyjąc w ciągłym napięciu, w codziennym oczekiwaniu na aresztowanie, nie napisałbym nawet jednej dziesiątej tego, co napisałem w Krakowie.
Ale nie chodzi tylko o literaturę. Ostatni rok był szaloną wojną, w którą Rosja próbowała bezpośrednio wciągnąć Białoruś. I przez cały ten rok widziałem na własne oczy, jak zdecydowana jest Polska wobec rosyjskiej agresji, jak szczerze zaniepokojeni są Polacy nie tylko losem Ukrainy, ale i Białorusi. Pomagało mi to znosić ból, z jakim pisałem w Krakowie powieść o tragedii mojej Ojczyzny.
Opuszczam Kraków z miłością, wiarą i nadzieją. Z miłością do Starego Miasta i Nowej Huty; z wiarą, że zjednoczony świat nie pozwoli zwyciężyć złu nad dobrem; z nadzieją, że wolna Białoruś – tak jak kiedyś wolna Polska – zajmie swoje miejsce w tym zjednoczonym, wolnym świecie.
Jeszcze raz dziękuję Krakowowi, Willi Decjusza i Domu Utopii za gościnę, za życzliwość, za możliwość spędzenia tego roku z Wami! – oto słowa, którymi Uładzimir Niaklajeu podsumowuje swój roczny pobyt w Krakowie na stypendium ICORN.
Uładzimir Niaklajeu
Uładzimir Niaklajeu – poeta, prozaik, tłumacz, działacz społeczno-polityczny. Urodzony 11 lipca 1946 roku w miejscowości Smarhoń na Grodzieńszczyźnie. Lata dziecięce spędził w Krewie znanej z podpisania w tym mieście w 1385 roku Unii Krewskiej, co nie pozostało bez wpływu na tematykę jego twórczości. Uczył się w mińskim technikum elektrotechnicznym. Potem w Instytucie Literackim w Moskwie oraz na Wydziale Filologicznym Mińskiego Instytutu Pedagogicznego. Pracował jako telegrafista, mechanik radiowy, dziennikarz, prezenter telewizyjny, redaktor. Redagował pismo „Krynica” oraz gazetę „Litaratura i mastactva” („Literatura i Sztuka”). Jest autorem powieści, dramatów historycznych i kilkunastu tomików poetyckich. Jest laureatem wielu nagród krajowych i międzynarodowych. W 2012 roku nominowany do Nagrody Nobla przez Białoruski PEN Center i Związek Pisarzy Białoruskich.
W 1999 roku został zmuszony do opuszczenia Białorusi z powodów politycznych. Mieszkał i pracował w Polsce i Finlandii. W 2004 roku wrócił na Białoruś. W latach 1998-2001 był przewodniczącym Związku Pisarzy Białoruskich a także prezesem Białoruskiego PEN Center (2005-2009). W wyborach prezydenckich 2010 został kandydatem na prezydenta Republiki Białoruś. W dniu wyborów został dotkliwie pobity przez specjalną jednostkę milicji. Został uprowadzony ze szpitala przez funkcjonariuszy białoruskiego KGB i osadzony w więzieniu. Amnesty International uznała Uładzimira Niaklajeu za więźnia sumienia.
Swoje więzienne doświadczenia Uładzimir Niaklajeu wykorzystał do napisania tomiku wierszy „Listy do wolności” (wiersze i poemat), wydanego w Wilnie w 2011 roku, a także powieści „Automat do napojów z syropem i bez”, przetłumaczonej na język polski i uhonorowanej Nagrodą im. Jerzego Giedroycia. Autor licznych książek poetyckich i prozatorskich. Najważniejsze dzieła ostatnich lat: powieść „Hej Ben Hinnom” oraz dramaty historyczne „Giedymin” i „Jagiełło”.
W 1999 roku został zmuszony do opuszczenia Białorusi z powodów politycznych. Mieszkał i pracował w Polsce i Finlandii. W 2004 roku wrócił na Białoruś. W latach 1998-2001 był przewodniczącym Związku Pisarzy Białoruskich a także prezesem Białoruskiego PEN Center (2005-2009). W wyborach prezydenckich 2010 został kandydatem na prezydenta Republiki Białoruś. W dniu wyborów został dotkliwie pobity przez specjalną jednostkę milicji. Został uprowadzony ze szpitala przez funkcjonariuszy białoruskiego KGB i osadzony w więzieniu. Amnesty International uznała Uładzimira Niaklajeu za więźnia sumienia.
Swoje więzienne doświadczenia Uładzimir Niaklajeu wykorzystał do napisania tomiku wierszy „Listy do wolności” (wiersze i poemat), wydanego w Wilnie w 2011 roku, a także powieści „Automat do napojów z syropem i bez”, przetłumaczonej na język polski i uhonorowanej Nagrodą im. Jerzego Giedroycia. Autor licznych książek poetyckich i prozatorskich. Najważniejsze dzieła ostatnich lat: powieść „Hej Ben Hinnom” oraz dramaty historyczne „Giedymin” i „Jagiełło”.