Kultura na uchodźstwie 17.05.2023

W czasie kiermaszu będzie można kupić  książki białoruskich autorów i autorek zarówno w oryginale jak i w polskich tłumaczeniach, publikowane przez niezależne oficyny białoruskie oraz wydawców polskich.

„Dzieci sąsiadów”.  (BY) 

Adaptacja: Irina Zimneva

Teatr „Dzieci sąsiadów” to amatorska grupa teatralna z siedzibą w Krakowie, która powstała latem 2021 roku. Grupa składa się z aktorów z Białorusi i Ukrainy, którzy wyemigrowali do Polski w latach 2020-2022. Teatr działa w języku białoruskim i tworzy t spektakle dla dzieci w wieku od 6 do 15 lat.

16:00          ZARĘCZYNY Z MORZEM. Wernisaż wystawy fotografii białoruskiej artystki Marii Eleny Bonet, połączony z muzycznym występem Wiktora Siamaszki. (PL, BY)

Tłum.: Joanna Bernatowicz

ZARĘCZYNY Z MORZEM to wizualny projekt Marii Eleny Bonet, który składa się z filmu krótkometrażowego i prac fotograficznych stworzonych w rzadko stosowanej dziś technice gumy chromianowej. Praca nad projektem rozpoczęła się w 2021 roku, kiedy artystka przeprowadziła się z Białorusi do Polski w ramach stypendium Gaude Polonia i zamieszkała w Gdańsku.

Projekt ZARĘCZYNY Z MORZEM - jako zjednoczenie rzeki z morzem - jest kontynuacją i pogłębieniem tematu odzyskania wolności, jaki autorka podjęła w swojej wcześniejszej realizacji zatytułowanej „Moja Rzeka (prezentowany był w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie oraz w Instytucie Kultury Willa Decjusza w Krakowie w 2022 roku).

ZARĘCZYNY Z MORZEM to niezwykle osobista wypowiedź artystyczna, dla której podstawą jest metaforyczna droga w głąb siebie do odnalezienia swojej prawdziwej „twarzy”. Autorka wykorzystuje w swoim projekcie atrybuty, które mają charakter alchemiczny. Są to rzeczywiste żywioły natury, za pomocą których tworzy swoje dzieła sztuki. Tworząc fotografie z węgla, popiołu i „bursztynu” (gumy arabskiej), przygotowuje emulsję światłoczułą dosłownie z żywiołów, a wywoływanie zdjęć w morzu – symbolizuje odrodzenie i wskrzeszenie z popiołu. Guma arabska (żywica akacjowa), z której według jednej z legend powstało jajo feniksa jest głównym wiążącym składnikiem w technice gumy chromianowej. 

Link do wydarzenia: https://www.facebook.com/events/234972592502380

17:00          SAM. Spotkanie z Uładzimirem Niaklajeuem, wokół polskiego przekładu zbioru wierszy poety. (PL, BY) Tłum.: Joanna Bernatowicz

„АДЗІН/SAM” to nowy wybór wierszy Uładzimira Niaklajeva, jednego z najwybitniejszych pisarzy współczesnej Białorusi, laureata wielu nagród krajowych i międzynarodowych, wymienianego wśród kandydatów do Literackiej Nagrody Nobla. Książka ukazuje się (w dwujęzycznym wydaniu) nakładem Kolegium Europy Wschodniej im. J. Nowaka-Jeziorańskiego (w przekładach Adama Pomorskiego, Bohdana Zadury, Czesława Seniucha i Jarosława Andersa) w ramach Serii Wydawniczej Instytutu Kultury Willa Decjusza.

„Sam”— to nazwa nie tylko wiersza, ostatniego tomu i całej książki, lecz nadrzędna idea, która naznacza i organizuje cały dorobek poetycki Uładzimira Niaklajeua. Ta postawa zbliża poetę do filozofii egzystencjalizmu, mówiącej iż dążenie do prawdy i pragnienie wolności skazują człowieka na duchowe osamotnienie, niezrozumienie, wyobcowanie i wygnanie. Uładzimir Niaklajeu to nie tylko wybitny poeta, to człowiek niesłychanej odwagi, który niejednokrotnie stawiał wierność swoim ideałom ponad ryzyko utraty wolności, a nawet życia. Sponiewierany i osamotniony, nawet w celi nie utracił nadziei na wolną demokratyczną Białoruś. Nie traćmy tej nadziei i my. Ta książka musiała powstać, ponieważ Uładzimir Niaklajeu jest głosem niejednego już pokolenia Białorusinów walczących o wolność i niepodległość swojego kraju.

18:30     LITERATURA BIAŁORUSKA W CZASACH KRYZYSU. Dyskusja z Hanną Jankutą. Prowadzenie: Kasia Ioffe (PL, BY)

Tłum.: Joanna Bernatowicz

Hanna Jankuta – białoruska pisarka, tłumaczka z języków polskiego i angielskiego, badaсzka literatury białoruskiej i anglojęzycznej. Członkini Białoruskiego PEN Clubu. Autorka wielu książek dla dzieci, dwóch tomów poezji dla dorosłych oraz esejów i artykułów o literaturze i feminizmie. Z języka polskiego przetłumaczyła m.in. Katarzynę Ryrych, Tadeusza Dołęgę-Mostowicza, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Adama Mickiewicza, Jana Czeczota, Marię Pawlikowsko-Jasnorzewską. Stypendystka „Gaude Polonia” (2012). Obecnie przebywa w Krakowie w ramach rezydencji im. Janiny Katz dla pisarek i tłumaczek.

W czasie kiermaszu będzie można kupić  książki białoruskich autorów i autorek zarówno w oryginale jak i w polskich tłumaczeniach, publikowane przez niezależne oficyny białoruskie oraz wydawców polskich.

12:00                 KULTURA NA UCHODŹSTWIE. (PL, BY)
Otwarcie wydarzenia z udziałem Anny Korfel-Jasińskiej, Wiceprezydent Miasta Krakowa, Artura Michalskiego, Ambasadora RP w Białorusi, Joanny Wajdy, Wicedyrektor Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ, dr hab. Dominiki Kasprowicz, Dyrektor Instytutu Kultury Willa Decjusza.

12:15                WOLNA LITERATURA. Debata z udziałem przedstawicieli polskiego i  białoruskiego PEN Clubu: Taciany Niadbaj, prezeski niezależnego Białoruskiego PEN Clubu oraz Marka Radziwona, prezesa Polskiego PEN Clubu. (PL).

14:00     POWITANIE - Arkady Rzegocki, Szef Służby Zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP
         
14.10 PERSPEKTYWA WOLNEJ BIAŁORUSI. Wystąpienie Swiatłany Cichanouskiej, liderki demokratycznej Białorusi. (PL, BY)

Debata z udziałem Aliny Kouszyk, przedstawicielki Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego  ds. Odrodzenia Narodowego, Artura Michalskiego, Ambasadora RP w Mińsku.

Prowadzenie: Dominika Kasprowicz, Willa Decjusza

15.30 - 17.00   „KOBIETY W POWSTANIU KONSTANTEGO KALINOWSKIEGO: MATKI, ŻONY I KOCHANKI”. Spotkanie z Uładzimirem Arłowem. (BY)

Spotkanie z białoruskim pisarzem i historykiem Uładzimirem Arłowem poświęcone 160. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego na Białorusi oraz mało znanym  faktom o udziale takich kobiet Ludwiki Jamant, Apolonii Sierakowskiej,  Kamili Marcinkiewicz czy Elizy Orzeszkowej w walce z rosyjskimi kolonizatorami.

W ramach spotkania odbędzie się prezentacja nowych książek Uładzimira Arłowa wydanych przez Fundację Kamunikat.org w Białymstoku. Autor zaprezentuje drugą część książki „Ojczyzna. Od Ogińskiego do Bohuszewicza” (pierwsza część książki przez reżim Łukaszenki została uznana za „ekstremistyczną”) oraz słynną książkę „Imiona wolności” z 410 portretami bojowników o wolność ziem białoruskich od czasów Tadeusza Kościuszki do dzisiaj.

Prowadzenie: Jarosław Iwaniuk, prezes Fundacji Kamunikat.org

17:30 - 18.30   ALEŚ. Spotkanie z Tacianą Niadbaj wokół książki o Alesiu Bialackim, laureacie Pokojowej Nagrody Nobla, działaczu opozycji białoruskiej, założycielu i liderze Centrum Obrony Praw Człowieka “Wiasna”. (PL)

"Aleś" to niedawno wydana książka o liderze Centrum Obrony Praw Człowieka "Wiasna", Alesiu Bialackim, laureacie Pokojowej Nagrody Nobla z 2022, skazanego w 2023 w Białorusi na 10 lat więzienia w kolonii karnej. Książka przedstawia narodziny białoruskiego aktywizmu obywatelskiego oraz postać Alesia Białackiego, który jest jednym z jego najwybitniejszych przedstawicieli. Ukazuje czytelnikowi Białoruś, która nadal walczy o prawdę, prawa człowieka, własną kulturę i niepodległość. Wykorzystano w niej wiele wspomnień Białackiego, pochodzących z jego książek, artykułów, przemówień konferencyjnych i sądowych, listów oraz wywiadów, a także wypowiedzi jego przyjaciół i współpracowników.

Gościnią spotkania będzie redaktorka książki, Taciana Niadbaj, prezeska PEN Belarus, pisarka, obrończyni praw człowieka oraz menedżerka projektów kulturalnych i medialnych.

18:30 - 19.30      KULTURA I SPRZECIW. Prezentacja książki Taciany Astrouskiej wydanej przez białoruskie Centrum Obrony Praw Człowieka “Wiasna” połączona z akcją solidarności z więźniami sumienia w Białorusi. (PL, BY).Prowadzenie: Kasia Ioffe.

Tłum. Joanna Bernatowicz 

Centrum Obrony Praw Człowieka Wiosna (biał. Праваабарончы цэнтр «Вясна») – białoruska organizacja zajmująca się obroną praw człowieka. Została założona w 1996 roku przez białoruskiego działacza społecznego i laureata Pokojowej Nagrody Nobla Alesia Bialackiego. W 2003 roku białoruski sąd zlikwidował organizację. Rok później Centrum Obrony Praw Człowieka Wiosna dołączyło do Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka. W 2012 roku białoruskie władze zamknęły biuro organizacji znajdujące się w Mińsku. Amnesty International uznała zamknięcie biura organizacji „za rażące naruszenie międzynarodowych zobowiązań Białorusi w zakresie praw człowieka”. Organizacja brała aktywny udział w relacjonowaniu naruszeń praw człowieka przez władze Białorusi m.in. w czasie protestów w 2010 i 2020 roku i opisywała sytuację więźniów politycznych na Białorusi. Po protestach w 2020 roku wielu członków organizacji (m.in. członek zarządu Walencin Stefanowicz, prawnik Uładzimir Łabkowicz czy jej dyrektor Aleś Bialacki) zostało aresztowanych przez białoruską policję. 
Obecnie w Białorusi jest ponad 1500 więźniów politycznych. Ale to oficjalnie dane. Ta liczba jest znacznie wyższa. Samych działaczy kultury siedzi w więzieniach ponad 130.

W czasie trwania wydarzenia przed Willą Decjusza zostaną ustawione portrety więźniów politycznych wraz z ich biogramami  jako część akcji solidraności prowadzonej przez "Wiasnę".

Założycielka ZESPOŁU Nasta Chmiel to wokalistka, multiinstrumentalistka, kompozytorka, nauczycielka śpiewu i gry na instrumentach. Od wielu lat prowadzi warsztaty śpiewu etnicznego, gry na djembe oraz warsztaty muzykoterapeutyczne. Gra i śpiewa w zespole KRIWI. Ma muzyczne wykształcenie jako dyrygentka chóru, od lat pracuje z amatorskimi zespołami śpiewu dla młodzieży i dorosłych. Nasta Przeprowadziła się z Białorusi do Krakowa ponad rok temu z powodu represji politycznych, gdyż brała  aktywny udział w protestach w 2020 w Białorusi. W październiku 2022 we współpracy z fundacją Autonomia stworzyła w Krakowie amatorski zespół śpiewu etnicznego. W jego skład wchodzą głównie migrantki i migranci z Białorusi i Ukrainy.

Podczas swego występu - przy posadzonym rok temu przy Willi Decjusza Opiekuńczym Drzewie  - Chór przedstawi m.in. tradycyjny białoruski obrządek "kumlenie", kiedy to 4 czerwca w prawosławne Święto Trójcy kobiety-przyjaciółki robiły wianki i ze śpiewem przechodziły przez bramę z poskręcanych brzozowych gałązek – aby być nadal przyjaciółkami - "kumaczkami”  - przez cały kolejny rok.